2024 yılının sonlarına doğru Suriye’de meydana gelen gelişmeler, Orta Doğu’da yeni bir dönemin başlangıcını işaret etti. 61 yıllık Baas rejiminin sona ermesi ve Devlet Başkanı Beşar Esad’ın Rusya’ya kaçması, bu sürecin en çarpıcı yönlerini oluşturdu.
Bütün yıl boyunca devam eden İsrail-Hamas çatışmaları, İran ve Lübnan’a sıçrayarak, İsrail’in Hamas ve Hizbullah’ın üst düzey yöneticilerini hedef almasıyla gerilimi körükledi.
Rusya’nın 24 Şubat 2022’de Ukrayna’ya yönelik işgal girişimiyle başlayan savaşta ise, 2024 boyunca taraflar arasında toprak kazanımları ve kayıpları yaşanmasına rağmen savaşın dinamiği pek değişmedi.
Suriye’de 2011’de başlayıp 2020’den bu yana süren çatışmasızlık durumu, 2024’te sona erdi. 27 Kasım’da Heyet Tahrir eş-Şam (HTŞ) liderliğindeki muhalif gruplar, saldırı başlatarak Suriye ordusuyla doğrudan karşılaşmadan Halep, Hama ve Humus’un ardından 8 Aralık sabahı Şam’a girdi. Bu gelişmeler neticesinde Beşar Esad ve ailesinin ülkeden ayrılması, bölgedeki dengeleri değiştirdi.
Türkiye de dahil olmak üzere birçok Batılı ülkenin “terör örgütü” olarak tanıdığı HTŞ’nin bu süreçteki rolü, dikkat çekti. İslamcı bir grup olan HTŞ’nin lideri Muhammed el-Colani, ilk mesajlarında azınlıklarla, farklı etnik ve dini gruplarla saygılı bir yönetim vaat etti. Oluşan geçici hükümetin başbakanlığına ise Muhammed el-Beşir getirildi.
Rusya ve İran zemin kaybetti
2015 yılından bu yana Suriye’deki Esad yönetimine destek veren Rusya ve İran, bu yönetimi koruyamamalarının ardından bölgede etkilerinin azalma ihtimali konuşulmaya başlandı. Moskova ve Tahran, muhaliflere karşı düzenlenen operasyonlarda Esad yönetiminde sorunlar yaşayabileceği değerlendirmelerini yaptı.
Özellikle İran’ın Suriye’de kontrolü yitirmesi, Lübnan’a erişimi ve Hizbullah’a desteği açısından dezavantajlar oluşturacağı düşünülüyor. İranlı yetkililer, Esad’ın düşmesi sonrası durumu yeniden değerlendirerek, son gelişmelerin “direnişi zayıflatmayacağını” savundu.
Rusya’nın da, Ukrayna savaşı nedeniyle Suriye’deki gelişmelere müdahale etme imkanı sınırlı kaldı. HTŞ’nin zafere ulaşmasının ardından, Rusya’nın temel hedefinin Suriye’deki Hmeymim ve Tartus üslerini korumak olduğu biliniyor.
Elde edilen görüşler, Esad yönetiminin devrilmesinin Türkiye’nin lehine bir durum yaratacağını gösteriyor. HTŞ ile diyalogları olan Türkiye, yeni Suriye yönetiminin yapılmasında ve bölgesel politikaların şekillenmesinde önemli bir aktör olacağı öne sürülüyor.
ABD ile YPG pazarlığı hızlandı
Türkiye, Suriye’deki gelişmelerin ardından yoğun bir diplomasi trafiği yaşadı. ABD ve Avrupa Birliği’nden (AB) üst düzey yetkililer, bölgedeki amansız durumu değerlendirmek üzere Türkiye’ye sıklıkla ziyarette bulundu.
Özellikle, ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken’ın 13 Aralık’taki ziyareti esnasında, Suriye’nin kuzeyindeki Irak Şam İslam Devleti (IŞİD) ile olan mücadele ön plana çıktı.
Suriye’deki yeni sıkışık durum, Türkiye’nin ABD ile Suriye Demokratik Güçleri (SDG) konusundaki pazarlıklarını da hızlandırmıştır. IŞİD ile savaşan SDG’nin yapı taşını teşkil eden Halkın Savunma Birlikleri (YPG), Türkiye tarafından “terör örgütü” olarak kabul ediliyor. Ankara, Washington’un SDG ile ilişkisini sonlandırmasını talep ediyor.
Yeni koşulların
